Elements per ina catalogaziun

1. 

Introducziun

Il document sonor

L'impurtanza creschenta dals documents audiovisuals sco part integrala da la memoria dal mund, ha provocà in svilup considerabel da l'activitad d'archivaziun che ha surprais per part ils spezialists dals archivs instituziunals. Ma dapi intgins decennis furnescha l'experientscha pratica da l'archivaziun da documents audiovisuals ina basa per definir meglier questa activitad. L'archivaziun audiovisuala - quai vul dir la collecziun, la conservaziun, la gestiun ed il metter a disposiziun dal patrimoni audiovisual - ha ussa defendì ses spazi e constituescha oz ina professiun integrala. Siond ch'i sa tracta d'ina activitad anc giuvna èn sias resursas e sias cumpetenzas en svilup progressiv e rapid.

Reglas e schemas da catalogaziun

En il percurs dals onns han ins sviluppà in tschert numer da reglas da catalogaziun per permetter la creaziun da catalogs coerents e facilitar uschia il stgomi d'infurmaziuns (AACR2, ISBD, reglas FIAF da catalogaziun per ils archivs da film, Code international de catalogage de la musique de la IAML, euv.). Quests models descendan dentant da structuras originalmain elavuradas per material stampà, ed èn perquai adattadas plitost per quellas normas. Quest fatg negligescha inevitablamain las caracteristicas tut particularas dals portatuns. Perquai vegnan quels savens sfurzads en schemas che na valuriseschan betg lur particularitads. Igl è evident ch'ils portatuns han caracteristicas fisicas e bibliograficas specificas: la registraziun audio sa caracterisescha tras la preschientscha d'in cuntegn registrà destinà a la reproducziun. In bindel sonor per exempel, n'è betg da giudair senz'auter, anzi, igl è necessaria ina apparatura per pudair tadlar ses cuntegn. Registraziuns sa cumponan da plirs passagis e divers elements: in'ovra musicala, in'execuziun da quella, la registraziun da l'execuziun e la reproducziun en in format legibel per arrivar al tadlar sez. In pass impurtant per la descripziun documentara da questa cumplexitad d'elements han ins cuntanschì cun il schema conceptual da documentaziun definì dal FRBR (Functional Requirements for Bibliographic Records). I sa tracta d'ina structura basada sin rapports existents tranter l'ovra (=cumposiziun musicala), expressiun (=execuziun), manifestaziun (formats) e l'object sez. Quai facilitescha ina catalogaziun analitica e dat la pussaivladad da cataloghisar in portatun en sia totalitad, u meglier ditg: la pussaivladad da cataloghisar mintga ovra registrada sco unitad independenta, liada ad in portatun ensemen cun auters cuntegns.

Impurtanta è era la proposta da la IASA, che ha empruvà cun sias "The IASA cataloguing rules" dad armonisar las reglas AACR2 ed ISBD (NBM) cun schlargiar e caracterisar ellas meglier per purtaders audiovisuals.

Quests sforzs respundan ad la necessitad cuntinuada da stgomis da metadatas tranter las diversas bancas da datas tras plattafurmas cuminaivlas via internet (per exempel MARC, Dublin Core ed MPEG-7).

2.

Elements per ina catalogaziun

Reglas:

Las indicaziuns che seguan lessan stabilir mo intgins principis generals e logics per evitar cuntradicziuns manifestas en la catalogaziun da portatuns. Igl è evident che la maniera dad endatar infurmaziuns sto correspunder a las reglas e las metodas definidas da mintga institut, tut tenor ils basegns da ses clients. Ils principis èn quels da mintga catalogaziun: porscher il maximum d'infurmaziuns per permetter al client ina retschertga cun divers access als documents.

Funtaunas d'infurmaziuns:

A quest tip da material (portatuns) manca ina funtauna primara d'infurmaziun. Las infurmaziuns utilas per sia descripziun sa chattan sparpagliadas dapertut: sin il portatun sez, sin l'etichetta, sin l'emballadi u sin il recipient, sin l'eventual material illustrativ u d'accumpagnament. Per arrivar ad ina consistenza da las datas che satisfa, èsi impurtant da tscherner in urden da preferenza.

Datas:

Gruppas d'infurmaziun che na dastgan betg mancar:

1. descripziun fisica dal portatun e da sia publicaziun
2. cuntegn da la registraziun e sia realisaziun tecnica
3. descripziun da las copias
4. identificaziun

a. 

Indicaziuns tecnicas-furmalas:

Mintga tip da portatun po cuntegnair scadin cuntegn, ma el porta en sai era ina moda specifica da «lectura» che sto vegnir duvrada per pudair acceder al cuntegn stess. Perquai èsi impegnativ per ina catalogaziun da portatuns da definir il tip dal portatun e sias caracteristicas fisicas e tecnicas (tip/format dal portatun, quantitad da portatuns, spertadad da reproducziun, dimensiuns, tecnica d'incisiun, material, euv.) sco era ses stadi da conservaziun.

Impurtantas per l'identificaziun da la producziun commerziala èn las datas relativas a la publicaziun dal portatun: l'etichetta (label), il numer commerzial attribuì da la chasa discografica, las matrizas (oravant tut per portatuns istorics), ils codes d'identificaziun sco era la data da publicaziun ed indicaziuns areguard ils dretgs d'autur e da producziun.

b.

Indicaziuns areguard il cuntegn:

Titels:
Ils titels che sa chattan sin in portatun pon esser divers, e tuts pon esser impurtants. Il titel generic dal portatun entir, ils titels da differentas serias, titels da las singulas ovras musicalas, titels d'ina emissiun radiofonica, titels d'ina registraziun orala d'ina ovra litterara, d'ina intervista, dad ina retschertga scientifica euv. Ulteriuras descripziuns detagliadas sco: il gener, la lingua da la registraziun, ina resumaziun, pleds clav, nums, lieus, datas citadas, euv. pon segir gidar ad in potenzial client da profitar il meglier d'ina documentaziun.

Participads:
Colliads cun ils titels stuessan esser las datas areguard auturs (cumpositurs, locuturs, auturs scientifics, euv.) e natiralmain areguard tut las persunas participadas cun las indicaziuns areguard lur activitads (interprets cun instruments u vusch, intervistads, acturs cun lur rollas, infurmants d'ina retschertga scientifica, euv.).

Registraziun:
Ils tecnicists da la registraziun, las cundiziuns da la registraziun, la data da la registraziun e la localitad u il lieu e las circumstanzas da la registraziun èn detagls che n'èn betg da negliger per pudair contextualisar meglier il document sonor.

c.

Descripziun da las copias:

Il transferiment dal cuntegn ad in auter portatun per finamiras da conservaziun u da consultaziun po esser necessari u pratic, ma quest'operaziun po causar la perdita dad elements infurmativs u contextuals essenzials. Tar mintga lavur da transferiment, conservaziun u restauraziun, èsi fitg impurtant da documentar las singulas operaziuns per garantir il mantegniment dals documents a lung term. Per la medema raschun stuessan ils conservaturs evitar suenter mintga transferiment dad eliminar ils portatuns originals cun lur emballadis: quai èn preziusas funtaunas d'infurmaziun per la contextualisaziun tecnica, istorica e culturala dal portatun ch'ins na po betg transferir ad in nov portatun!

d.

Identificaziun:

Il numer d'archiv che designescha cleramain ed univocamain in document stuess era permetter d'identifitgar il tip da portatun tar l'emprima lectura e stuess vegnir duvrà sco num da la datoteca da basa per las copias digitalisadas e conservadas en in sistem informatic.

Material annex:

Igl è impurtant e necessari ch'ils archivs audiovisuals collecziuneschan ensemen cun ils fonds da documents sonors era l'uschenumnà «material annex u d'accumpagnament» che cuntegna tut quels documents e manufacts che permettan a determinar il context da la registraziun sonora. Quai da als archivs audiovisuals il dubel caracter dad archiv e museum.

Quest material po variar e po includer era las apparaturas ed ils instruments tecnics necessaris per la lectura dals portatuns (apparaturas da l'epoca u modernas, tocs da reserva, euv.), sco era tut la documentaziun che reguarda l'istorgia dals portatuns e da la tecnica da registraziun u da la producziun discografica.

I fan part dal patrimoni sonor era tut ils documents d'accumpagnament e tut las infurmaziuns cumplementaras (manuscrits, illustraziuns, testimonianzas da tut gener) liadas a mintga fond conservà.

Il criteri da selecziun da quest material è ch'el na vegn betg collecziunà per ses agen scopo, ma ch'el vegn selecziunà causa ses stretg liom cun registraziuns u persunalitads particularas u cun il fenomen dal sun registrà sez u cun il caracter industrial, artistic u social dal mund da la registraziun sonora.